صـدایت را ببیـن

صـدایت را ببیـن
بهار نوایی
صدای سپیده را اینجا بشنوید
سپیده رئیس‌سادات یکی از شناخته شده‌ترین خوانندگان زن متولد بعد از انقلاب در پهنۀ موسیقی سنتی ایرانی است که در خارج از کشور زندگی می‌کند. او بیش از بیست سال نزد استادانی چون پریسا (فاطمه واعظی)، پرویز مشکاتیان، محمدرضا لطفی، ارشد طهماسبی و مسعود شعاری موسیقی سنتی و آواز آموخت، اما او در خارج از ایران به شهرت رسید.
آن‌طور که خود به یاد می‌آورد، اولین بار در سن پنج سالگی با ویولن «فرود گرگین‌پور» تصنیف «الهۀ ناز» را خوانده و همین نوازنده بوده که او را تشویق به شرکت در کلاس درس پریسا و پرورش صدایش کرده‌است.

بیست سال پیش وقتی سپیده درسن نه‌سالگی پا به دنیای موسیقی گذاشت، حضور زنان در عرصۀ هنر موسیقی و اجرای کنسرت در داخل ایران، حد اقل برای شنوندگان مختلط زن و مرد، به آسانی ممکن نبود. ولی سپیده با فراگیری سه تار و فنون آوازی و موسیقی ایرانی در خلوت خانه‌ها حضور زنان خواننده در موسیقی سنتی ایرانی را تداوم بخشید.

هجده‌ساله بود که با همخوانی در آلبوم «کنج صبوری» ساختۀ پرویز مشکاتیان برای اولین بار صدایش را به گوش دوستداران موسیقی رساند. همین پیوند هنری با پرویز مشکاتیان موجب شد تا سپیده با خاطرات زیادی از درس استادش به بلوغ موسیقایی برسد. پس از مرگ پرویز مشکاتیان، تصنیف «سرو آزاد» ساختۀ او را به یاد استاد در ونیز ایتالیا اجرا کرد و همین اجرا باعث شناخت دوباره و شهرت سپیده در بین ایرانیان شد.

اگرچه سپیده رئیس‌سادات از نوجوانی با موسیقی خو گرفته و با فوت و فن آن آشنا شده ‌بود، از همان آغاز نقاشی هم گوشۀ دیگری از ذهنش را گرفته ‌بود؛ هنری که می‌گوید بر آوازخوانی‌اش تأثیر مثبتی گذاشته‌است. او پس از فارغ‌التحصیلی از هنرستان در رشتۀ گرافیک به دانشگاه هنر رفت و دانشجوی رشتۀ نقاشی شد. می‌گوید: «از سال دوم دانشگاه نقاشی برایم مشکل شد و همیشه استادانم می‌گفتند «دوباره به سوی نقاشی برمی‌گردی»، اما ده سال از آن زمان می‌گذرد و هنوز چنین نشده. مسلماً این که زندگی من چند سالی بر نقاشی تمرکز داشته، بی‌تأثیر در کار موسیقی‌ام نبوده‌است».

سپیده رئیس‌سادات پس از پایان دانشگاه به ایتالیا رفت و تحصیلاتش را این بار در رشتۀ موسیقی ادامه داد و زندگی او در این دوره بیشتر از هر زمان دیگری با موسیقی گره خورد. او نه تنها تحصیلات دانشگاهی خود را در این رشته ادامه داد و به جستجوی موسیقی ایران باستان و دورۀ ساسانیان، به‌خصوص موسیقی زنان در آن دوران در لابلای کتاب‌ها، روی سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌ها پرداخت، بلکه در محیط غیر ایرانی خود هم ایرانی کوچک ساخت که در آن اگرچه زبان فارسی زبان مشترک نبود، موسیقی ایرانی و شعر فارسی محور ارتباط و زبان مشترک بود:

«وقتی ایتالیا بودم، شاگردان غیرایرانی زیادی داشتم که به آنها موسیقی و آواز یاد می‌دادم. علت اصلی آن یک نیاز اولیه و ابتدایی شخصی بود، چون در آن فضا دوست داشتم با اطرافیان ارتباط برقرار کنم و ساده‌ترین و راحت‌ترین راه این ارتباط، موسیقی بود. درواقع من دیگران را در چیزی که عشق من بود، شریک می‌کردم. سعی می‌کردم از شاعران و آهنگسازان مختلف در دوره‌های مختلف به آنها یاد دهم. اگر به آنها تصنیفی از عارف یاد می‌دادم، سعی می‌کردم به آنها بگویم عارف شاعر وطنی ما بوده یا اشعار بهار چه نقشی در موسیقی ما داشته و آنها را با فرهنگ ایران آشنا سازم».

امروز سپیده دانشجوی دورۀ فوق لیسانس در رشتۀ اِتنوموزیکولوژی- علم شناخت موسیقی اقوام و فرهنگ‌شناسی موسیقی – در دانشگاه تورنتوی کاناداست. سپیده رئیس سادات زمانی خواننده موسیقی سنتی ایران شد که موسیقی ایرانی با موسیقی دیگر قوم‌ها و کشو‌رها آمیخته و شکل تلفیقی گرفته بود. اما او می‌گوید به دستگاه‌ها و ردیف‌های موسیقی ایرانی و به‌خصوص به شعر عرفانی ایران وفادار می‌ماند و قصد دارد موسیقی را همان‌طور که از استادانش آموخته، حفظ کند و ارائه دهد.

وی با آهنگسازان و موسیقی‌دانان بسیاری در داخل و خارج ایران همکاری داشته‌است. حاصل این همکاری انتشار آلبوم «انوار»: گام‌های عبدالقادر مراغه‌ای (بازخوانی چهار تصنیف منسوب به عبدالقادر مراغه‌ای، موسیقی‌دان ایرانی)، «چهارده قطعه برای بازپریدن» ساختۀ رضا قاسمی، «بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان»، «خنیاگر»، «کنج صبوری»، «Fleur 2» و موسیقی فیلم ایتالیایی «سرزمین مقدس» “(Terra Sancta” (Holy Land و اجرای کنسرت در نقاط مختلف دنیا است. همچنین «مونس دیرینه» نام تازه‌ترین آلبوم سپیده رئیس‌‌سادات با آهنگسازی ایمان وزیری است که به‌زودی منتشر می‌شود.

به نظر می‌رسد دانش و مهارت در موسیقی ایرانی، سپیده رئیس‌سادات را چنان توانا ساخته که او خود را برای انتقال این امانت تاریخی به نسل‌های بعدی مصمم می بیند؛ حتا زمانی که امکان برگزاری کنسرت در ایران را ندارد.

در گزارش تصویری این صفحه او از زندگی و علاقه‌مندی‌های هنری‌اش سخن می‌گوید. شماری از عکس‌های این مجموعه متعلق به خانم روشنک، نازلی صادقی لر، مهرداد دفتری، ماندانا مقدمی پویا، آیدین بهراملویان و مهران تمدن است.
جدید آنلاین
۰۹ سپتامبر ۲۰۱۱ – ۱۸ شهریور ۱۳۹۰

مصاحبه رادیو بی بی سی با سپیده